CIDADES PATRIMONIO
Nas xornadas participaron as 15 Cidades Patrimonio da Humanidade de España, todas elas con centros históricos inscritos na Lista do Patrimonio Mundial da UNESCO: Alcalá de Henares; Ávila, Baeza, Cáceres, Conca, Ibiza/Eivissa, Mérida, Salamanca, San Cristóbal de la Laguna, Santiago de Compostela, Segovia, Tarragona, Toledo e Úbeda, ademais de Córdoba, a anfitrioa destas xornadas.
Nas conclusións sublíñase que "o propio comercio debe ser parte activa da transformación que existe no mercado e no consumidor, nos novos tempos, e por tanto a fidelización dos seus clientes debe ser a máxima en todo o seu proxecto de futuro. Falamos daqueles elementos que o fan diferente, e no caso da artesanía, podería ser ese bastión de diferenciación da oferta comercial tradicional dun centro histórico. Conclúese, así mesmo, como consecuencia das achegas dos asistentes que a propia artesanía, en moitos casos xenuína de cada zona, é certamente patrimonio inmaterial".
Jaime Jover, Doutor en Xeografía (2017) pola Universidade de Sevilla, investigador no Departamento de Xeografía Humana e experto na intersección da xeografía social, a teoría urbana e os estudos patrimoniais, expuxo a través do seu relatorio 'Xeografía comercial dos centros históricos', unha experiencia concreta do caso do centro histórico de Sevilla, con relación ao amplo estudo de campo e de evolución no último cuarto de século levado a cabo nesta zona, e en relación á entrada e saída de franquías, grandes firmas e finalmente do comercio tradicional, unha evolución que supón un cambio total a ter en conta nunhas zonas que requiren dunha atención e sensibilidade especial.
Varios aspectos destacábanse do seu estudo, desde a evolutiva diminución da poboación nestas zonas pola falta de servizos, accesos, mobilidade, entre outros aspectos, así como polos inconvenientes proxectados por un turismo de masas, que repercute directamente na perda dun comercio de proximidade, en moitos casos tradicional. No documento de conclusións faise constar que "estas transformacións que son globais e non específicas dunha zona concreta, significan a xentrificación tamén comercial, o que está a levar á subida dos prezos de aluguer dos locais e por tanto a posibilidade de acceso só dun determinado comercio, nada que ver co tradicional e de proximidade".
Jover explicou "experiencias interesantes, como o Catálogo de Comercios Tradicionais levado a cabo pola Cámara de Comercio, co obxecto da súa identificación, pero as accións non deben quedar só en elementos puntuais, e deben ser sen dúbida actuacións de maior calado en canto ao seu alcance de acción e tempo" e puxo o acento en que "non debe contemplarse a súa incentivación temporal e sen un obxectivo de futuro claramente definido, que é o que habitualmente vén sucedendo".
O segundo relatorio, a cargo de Paula Cordeiro, arquitecta pola Universidade Técnica de Lisboa (Portugal), e Máster en Conservación do Patrimonio polo Centro Raymond Lemaire de Lovaina (Bélxica), compartiu a súa experiencia na Unidade de Patrimonio Histórico da Cidade de Bruxelas como arquitecta e directora da Grand-Place, declarada Patrimonio da Humanidade pola UNESCO, e por tanto responsable dos proxectos de restauración e da coordinación do plan de xestión deste espazo emblemático da capital europea. Baixo o título 'Boas prácticas en Bruxelas (Bélxica) referente á expresión comercial do seu centro histórico', defendeu o equilibrio entre comercio, turismo e residentes.
Desde 1998, a Grand-Place foi incluída na lista do Patrimonio da Humanidade da UNESCO, e dez anos máis tarde, elaborouse o Regulamento Municipal de Urbanismo da "Grand Place UNESCO Patrimonio - Expresión Comercial", que inclúe unha serie de disposicións específicas que rexen as intervencións nas actuacións comerciais. Segundo Paula Cordeiro, "para fomentar a venda do comercio retallista de calidade, a cidade de Bruxelas tamén vén adoptando medidas, en colaboración coas asociacións de comerciantes polo miúdo, para mellorar a expresión comercial e fomentar a creación de tendas diversificadas e de alta calidade".
Neste sentido explicou que "é necesario intervir na parte burocrática igualmente, xa que os permisos de obra foron nalgúns casos extremadamente complicados ao ser edificios protexidos, polo que hai que buscar as fórmulas, que aínda que protexan o patrimonio, non leven á paralización das actuacións sine die, e por tanto os seus efectos no tempo sexan aínda máis prexudiciais".
Así mesmo argumentou que "é necesario unha colaboración de todas as partes para conseguir unha homoxeneidade dos locais, creando e deseñando actuacións que non son fáciles en moitas ocasións. É fundamental apoiar e asesorar a quen queren abrir comercios, polo que temos un equipo de expertos que axudan neste tarefa, fundamental para manter vivo estes espazos. É necesario esta proactividade desde as nosas institucións para favorecer estes emprendimientos".
En opinión de Paula Cordeiro, "falamos dun proxecto de tematización global e de amplo alcance, pero sempre moi lento a nivel burocrático. Trátase de intervencións moi ambiciosas que en moitas ocasións requiren así mesmo dunha importante sensibilización dos comerciantes, dos propietarios e dos residentes, así como de incentivar o asociacionismo que apoie e inicie por eles mesmos iniciativas que poñan en valor estes espazos singulares. Concretamente en Nadal veñen pondo en marcha iniciativas para iluminar as rúas, co efecto de animar e atraer aos consumidores aos comercios".
O último relatorio da xornada foi a cargo de Ricardo Castela. Ceo-Fundador do Instituto de Investigación Andaluz CONCEPTO e responsable do 'Programa diagnóstico e de actuación para o sector comercial do Centro Histórico de Córdoba', que precisamente se presentaba nestas xornadas. Profesor da Universidade Loyola no Departamento de Xestión, atesoura importantes experiencias no caso do comercio comerciante retallista como consultor e executor de programas de dinamización comercial para o sector comerciante retallista en diferentes capitais, como localidades de provincia.
Na súa intervención puxo de manifesto 'a necesidade de contar cunha actividade comercial comerciante retallista con moita vitalidade nos centros históricos, xa que supoñen pezas fundamentais para a supervivencia destas zonas singulares. Para atender as necesidades deste sector, é necesario a súa identificación e a súa participación directa para o desenvolvemento de plans de actuación que axuden á súa reactivación e o seu desenvolvemento sustentable, motivo polo cal o consistorio da capital solicitou o presente programa de estudo, e co cal se quere abordar os próximos anos un Plan Director de actuación para o sector."
En todo caso, da súa intervención destaca "a necesidade da diferenciación da oferta comercial existente a cada un dos centros históricos, e por iso é fundamental recoñecer e identificar, para posteriormente potenciar e situar esa oferta concreta como o concepto-valor que faga diferenciador, xunto á suma co conxunto patrimonial, cultural e histórico desa zona, unha experiencia a quen desexe visitala. E é que se pon de manifesto a necesidade de ofertar un valor experiencial único en cada Centro Histórico, un valor que pode vir precisamente da súa oferta artesanal xenuína existente en cada lugar".
O estudo, cuxos resultados foron presentados, pon a énfase, desde o conxunto da oferta comercial existente, na "necesidade de buscar, apoiar e incentivar esa oferta experiencial, reafirmando ao sector artesanal como ese elemento diferenciador que pode ser exemplo en calquera dos centros históricos do noso país, un sector artesanal que require de actuacións concretas en todos os ámbitos de acción, económico, formativo, de emprendimiento, de xestión da imaxe e calidade dos produtos, dos lugares expositivos, entre outros aspectos".
Outras actuacións, como a necesidade de apoiar e dinamizar o turismo local e de proximidade; a necesidade de diagnosticar e identificar iniciativas de apoio a unha mellor e maior calidade de vida dos residentes actuais e de atracción posible para novos residentes, tamén se puxeron sobre a mesa, xunto coa aplicación do Plan de Xestión do Centro Histórico, nestes momentos en fase pública de traballo, e que é un dos cincos eixes estratéxicos da capital de Córdoba para o actual consistorio.
A posterior mesa de traballo abordou cada unha das conclusións dos relatorios anteriores, reafirmando como elemento concluínte a necesidade de buscar ese elemento diferenciador experiencial en cada centro histórico, ese elemento que pode vir precisamente do apoio e dinamización do sector artesanal que cada localidade ten de forma xenuína.
"A necesidade de equilibrio, ou como se reafirmaba nos relatorios, de convivencia, pero sobre todo de conivencia, que leva neste caso o acordo, xunto ao recoñecemento de sacrificio para a obtención dun ben maior para todas os actores que conflúen nestas zonas singulares, é sen dúbida a base para emprender un camiño, que ben merece a pena percorrer", sinala o documento de conclusións.
A finalización da Xornada coincidiu co triste desenlace da desaparición do mozo cordobés Álvaro Prieto e que supuxo por parte do Concello de Córdoba o decreto dun día de loito oficial en todas as actividades relacionadas e organizadas polo Consistorio, circunstancias que levaron á suspensión das Xornadas previstas para o día 17 de outubro.
A organización estuda a posibilidade de levar a cabo vía videoconferencia ou a través doutras actuacións, o tres relatorios previstos: 'A Artesanía como patrimonio cultural inmaterial: retos e oportunidades para o Turismo Cultural' por parte de María Subrá, cofundadora da Asociación Contemporánea de Artes e Oficios, así como o relatorio 'O impacto económico dos bens culturais Patrimoniais da Humanidade: O caso da Mesquita', a cargo da doutora da Universidade Loyola Pilar Campoy. Finalmente, quedou tamén pendente o relatorio e presentación do 'O Libro Verde para a xestión sustentable do patrimonio cultural: unha nova ferramenta', a cargo de Silvia Rodríguez-Bermejo Martínez, xefa de Área de Protección de Patrimonio e Proxectos Europeos, na Subdirección Xeral de Xestión e Coordinación dos Bens Culturais Ministerio de Cultura e Deporte.
As Cidades Patrimonio da Humanidade apostan por impulsar e protexer o patrimonio comercial tradicional nos centros históricos
20/10/2023 Representantes das 15 Cidades Patrimonio da Humanidade participaron esta semana en Córdoba nas Xornadas sobre "A reactivación económica e sostible nos centros históricos", organizadas polo GCPHE e o Concello de Córdoba, coa colaboración do Ministerio de Cultura e Deporte. Representando a Santiago, o evento contou coa participación do concelleiro de Urbanismo, Vivenda e Cidade Histórica, Iago Lestegás. Unha das principais conclusións é que "a artesanía tradicional podería ser o bastión de diferenciación da oferta comercial tradicional dun centro histórico, que en moitos casos é xenuína de cada zona e ademais é patrimonio inmaterial".
O Centro de Recepción de Visitantes de Córdoba acolleu as xornadas técnicas organizadas polo Grupo Cidades Patrimonio da Humanidade de España, baixo o título "A reactivación económica e sustentable nos centros históricos", que reuniu a representantes das 15 cidades, nun encontro coordinado pola Delegación para o Centro Histórico do Concello de Córdoba e coa colaboración do Ministerio de Cultura e Deporte. O documento de conclusións, co acordo das 15 cidades, especifica que "é evidente sinalar que as franquías non crean unha identificación do casco, todo o contrario, e a súa falta de control e regulación supón unha banalización da paisaxe comercial que non achega diferenciación algunha sobre outras zonas comerciais doutras cidades. Por tanto, a posible protección non só debe abarcar o patrimonio urbanístico/arquitectónico senón igualmente, e con máis ímpeto, o patrimonio comercial tradicional".Nas xornadas participaron as 15 Cidades Patrimonio da Humanidade de España, todas elas con centros históricos inscritos na Lista do Patrimonio Mundial da UNESCO: Alcalá de Henares; Ávila, Baeza, Cáceres, Conca, Ibiza/Eivissa, Mérida, Salamanca, San Cristóbal de la Laguna, Santiago de Compostela, Segovia, Tarragona, Toledo e Úbeda, ademais de Córdoba, a anfitrioa destas xornadas.
Nas conclusións sublíñase que "o propio comercio debe ser parte activa da transformación que existe no mercado e no consumidor, nos novos tempos, e por tanto a fidelización dos seus clientes debe ser a máxima en todo o seu proxecto de futuro. Falamos daqueles elementos que o fan diferente, e no caso da artesanía, podería ser ese bastión de diferenciación da oferta comercial tradicional dun centro histórico. Conclúese, así mesmo, como consecuencia das achegas dos asistentes que a propia artesanía, en moitos casos xenuína de cada zona, é certamente patrimonio inmaterial".
Jaime Jover, Doutor en Xeografía (2017) pola Universidade de Sevilla, investigador no Departamento de Xeografía Humana e experto na intersección da xeografía social, a teoría urbana e os estudos patrimoniais, expuxo a través do seu relatorio 'Xeografía comercial dos centros históricos', unha experiencia concreta do caso do centro histórico de Sevilla, con relación ao amplo estudo de campo e de evolución no último cuarto de século levado a cabo nesta zona, e en relación á entrada e saída de franquías, grandes firmas e finalmente do comercio tradicional, unha evolución que supón un cambio total a ter en conta nunhas zonas que requiren dunha atención e sensibilidade especial.
Varios aspectos destacábanse do seu estudo, desde a evolutiva diminución da poboación nestas zonas pola falta de servizos, accesos, mobilidade, entre outros aspectos, así como polos inconvenientes proxectados por un turismo de masas, que repercute directamente na perda dun comercio de proximidade, en moitos casos tradicional. No documento de conclusións faise constar que "estas transformacións que son globais e non específicas dunha zona concreta, significan a xentrificación tamén comercial, o que está a levar á subida dos prezos de aluguer dos locais e por tanto a posibilidade de acceso só dun determinado comercio, nada que ver co tradicional e de proximidade".
Jover explicou "experiencias interesantes, como o Catálogo de Comercios Tradicionais levado a cabo pola Cámara de Comercio, co obxecto da súa identificación, pero as accións non deben quedar só en elementos puntuais, e deben ser sen dúbida actuacións de maior calado en canto ao seu alcance de acción e tempo" e puxo o acento en que "non debe contemplarse a súa incentivación temporal e sen un obxectivo de futuro claramente definido, que é o que habitualmente vén sucedendo".
O segundo relatorio, a cargo de Paula Cordeiro, arquitecta pola Universidade Técnica de Lisboa (Portugal), e Máster en Conservación do Patrimonio polo Centro Raymond Lemaire de Lovaina (Bélxica), compartiu a súa experiencia na Unidade de Patrimonio Histórico da Cidade de Bruxelas como arquitecta e directora da Grand-Place, declarada Patrimonio da Humanidade pola UNESCO, e por tanto responsable dos proxectos de restauración e da coordinación do plan de xestión deste espazo emblemático da capital europea. Baixo o título 'Boas prácticas en Bruxelas (Bélxica) referente á expresión comercial do seu centro histórico', defendeu o equilibrio entre comercio, turismo e residentes.
Desde 1998, a Grand-Place foi incluída na lista do Patrimonio da Humanidade da UNESCO, e dez anos máis tarde, elaborouse o Regulamento Municipal de Urbanismo da "Grand Place UNESCO Patrimonio - Expresión Comercial", que inclúe unha serie de disposicións específicas que rexen as intervencións nas actuacións comerciais. Segundo Paula Cordeiro, "para fomentar a venda do comercio retallista de calidade, a cidade de Bruxelas tamén vén adoptando medidas, en colaboración coas asociacións de comerciantes polo miúdo, para mellorar a expresión comercial e fomentar a creación de tendas diversificadas e de alta calidade".
Neste sentido explicou que "é necesario intervir na parte burocrática igualmente, xa que os permisos de obra foron nalgúns casos extremadamente complicados ao ser edificios protexidos, polo que hai que buscar as fórmulas, que aínda que protexan o patrimonio, non leven á paralización das actuacións sine die, e por tanto os seus efectos no tempo sexan aínda máis prexudiciais".
Así mesmo argumentou que "é necesario unha colaboración de todas as partes para conseguir unha homoxeneidade dos locais, creando e deseñando actuacións que non son fáciles en moitas ocasións. É fundamental apoiar e asesorar a quen queren abrir comercios, polo que temos un equipo de expertos que axudan neste tarefa, fundamental para manter vivo estes espazos. É necesario esta proactividade desde as nosas institucións para favorecer estes emprendimientos".
En opinión de Paula Cordeiro, "falamos dun proxecto de tematización global e de amplo alcance, pero sempre moi lento a nivel burocrático. Trátase de intervencións moi ambiciosas que en moitas ocasións requiren así mesmo dunha importante sensibilización dos comerciantes, dos propietarios e dos residentes, así como de incentivar o asociacionismo que apoie e inicie por eles mesmos iniciativas que poñan en valor estes espazos singulares. Concretamente en Nadal veñen pondo en marcha iniciativas para iluminar as rúas, co efecto de animar e atraer aos consumidores aos comercios".
O último relatorio da xornada foi a cargo de Ricardo Castela. Ceo-Fundador do Instituto de Investigación Andaluz CONCEPTO e responsable do 'Programa diagnóstico e de actuación para o sector comercial do Centro Histórico de Córdoba', que precisamente se presentaba nestas xornadas. Profesor da Universidade Loyola no Departamento de Xestión, atesoura importantes experiencias no caso do comercio comerciante retallista como consultor e executor de programas de dinamización comercial para o sector comerciante retallista en diferentes capitais, como localidades de provincia.
Na súa intervención puxo de manifesto 'a necesidade de contar cunha actividade comercial comerciante retallista con moita vitalidade nos centros históricos, xa que supoñen pezas fundamentais para a supervivencia destas zonas singulares. Para atender as necesidades deste sector, é necesario a súa identificación e a súa participación directa para o desenvolvemento de plans de actuación que axuden á súa reactivación e o seu desenvolvemento sustentable, motivo polo cal o consistorio da capital solicitou o presente programa de estudo, e co cal se quere abordar os próximos anos un Plan Director de actuación para o sector."
En todo caso, da súa intervención destaca "a necesidade da diferenciación da oferta comercial existente a cada un dos centros históricos, e por iso é fundamental recoñecer e identificar, para posteriormente potenciar e situar esa oferta concreta como o concepto-valor que faga diferenciador, xunto á suma co conxunto patrimonial, cultural e histórico desa zona, unha experiencia a quen desexe visitala. E é que se pon de manifesto a necesidade de ofertar un valor experiencial único en cada Centro Histórico, un valor que pode vir precisamente da súa oferta artesanal xenuína existente en cada lugar".
O estudo, cuxos resultados foron presentados, pon a énfase, desde o conxunto da oferta comercial existente, na "necesidade de buscar, apoiar e incentivar esa oferta experiencial, reafirmando ao sector artesanal como ese elemento diferenciador que pode ser exemplo en calquera dos centros históricos do noso país, un sector artesanal que require de actuacións concretas en todos os ámbitos de acción, económico, formativo, de emprendimiento, de xestión da imaxe e calidade dos produtos, dos lugares expositivos, entre outros aspectos".
Outras actuacións, como a necesidade de apoiar e dinamizar o turismo local e de proximidade; a necesidade de diagnosticar e identificar iniciativas de apoio a unha mellor e maior calidade de vida dos residentes actuais e de atracción posible para novos residentes, tamén se puxeron sobre a mesa, xunto coa aplicación do Plan de Xestión do Centro Histórico, nestes momentos en fase pública de traballo, e que é un dos cincos eixes estratéxicos da capital de Córdoba para o actual consistorio.
A posterior mesa de traballo abordou cada unha das conclusións dos relatorios anteriores, reafirmando como elemento concluínte a necesidade de buscar ese elemento diferenciador experiencial en cada centro histórico, ese elemento que pode vir precisamente do apoio e dinamización do sector artesanal que cada localidade ten de forma xenuína.
"A necesidade de equilibrio, ou como se reafirmaba nos relatorios, de convivencia, pero sobre todo de conivencia, que leva neste caso o acordo, xunto ao recoñecemento de sacrificio para a obtención dun ben maior para todas os actores que conflúen nestas zonas singulares, é sen dúbida a base para emprender un camiño, que ben merece a pena percorrer", sinala o documento de conclusións.
A finalización da Xornada coincidiu co triste desenlace da desaparición do mozo cordobés Álvaro Prieto e que supuxo por parte do Concello de Córdoba o decreto dun día de loito oficial en todas as actividades relacionadas e organizadas polo Consistorio, circunstancias que levaron á suspensión das Xornadas previstas para o día 17 de outubro.
A organización estuda a posibilidade de levar a cabo vía videoconferencia ou a través doutras actuacións, o tres relatorios previstos: 'A Artesanía como patrimonio cultural inmaterial: retos e oportunidades para o Turismo Cultural' por parte de María Subrá, cofundadora da Asociación Contemporánea de Artes e Oficios, así como o relatorio 'O impacto económico dos bens culturais Patrimoniais da Humanidade: O caso da Mesquita', a cargo da doutora da Universidade Loyola Pilar Campoy. Finalmente, quedou tamén pendente o relatorio e presentación do 'O Libro Verde para a xestión sustentable do patrimonio cultural: unha nova ferramenta', a cargo de Silvia Rodríguez-Bermejo Martínez, xefa de Área de Protección de Patrimonio e Proxectos Europeos, na Subdirección Xeral de Xestión e Coordinación dos Bens Culturais Ministerio de Cultura e Deporte.